დღევანდელი ეპოქა, რომელსაც ხშირად პოსტ-მოდერნულს უწოდებენ, თუ რამით ხასიათდება არის ის, რასაც ჩინური წყევლა ამბობს - „საინტერესო დროს გეცხოვროთო“. სწორედ ამგვარ საინტერესო - ცვლილებებისა და ღირებულებათა გადაფასებების - დროს გვიწევს ცხოვრება ჩვენ, ოცდამეერთე საუკუნის დასაწყისის გონიერ (?!) არსებებს. ეს არის ეპოქა, რომელშიც „მაღალი კულტურა“ უკან იხევს ყოველგვარი კულტურული ბარბაროსობის წინაშე - იქნება ეს „კულტურის გაუქმება“, საჯარო სფეროს ვულგარიზაცია, ადამიანის საკუთარი არსებისგან გაუცხოება, თუ მრავალი სხვა. ცხადია, ნებისმიერი კრიზისი, - მათ შორის, ისიც, რომელშიც ვიმყოფებით, - ამავე დროს, არის „შესაძლებლობათა ფანჯარა“, ერთგვარი წინა-საფეხური შესაძლო დიადი ეპოქისა, რომელიც ღრმა კრიზისიდან შეიძლება გამოიძერწოს. ეს ერთი შესაძლებლობაა. მანამდე კი, ჩვენს დროებაში, როცა ადამიანობასა და ტრანსჰუმანიზმს, ჰუმანურობასა და ბარბაროსობას შორის დგას არჩევანი, ჩვენ, როგორც ადამიანებმა და როგორც ქართველმა ადამიანებმა, უნდა შევძლოთ და არ ჩავეშვათ უკულტურობის იმ მორევში, რომელსაც ციფრული ზედაპირულობის ეპოქა გვთავაზობს. სხვა მრავალ თემას შორის, ეს სამკვდრო-სასიცოცხლო საკითხიც განხილულია ზაზა შათირიშვილის წინამდებარე წიგნში - „ანტიკური ფილოსოფია და ქრისტიანული მისტიკა“: „საქმე ისაა, რომ შეუძლებელია ანტიკურობასთან კავშირი ქრისტიანობის გარეშე - ქრისტიანობის გარეშე ‘ახალი დრო’ კარგავს კლასიკურ წარსულს და ბარბაროსობის უფსკრულში ეშვება“.

უკულტურობის „გატრენდებისა“ და ბარბაროსობის ნორმალიზაციის წინააღმდეგ უმთავრესი სიტყვა ფილოსოფიას, რელიგიასა და ხელოვნებას ეკუთვნით. საკითხავია: რა როლს ასრულებს ფილოსოფია იმაში, რომ გადაილახოს ეს ბარბაროსობა, რომელიც ადამიანთა სულებს ერთ, - სამომხმარებლო-სასაქონლო - განზომილებაში ამყოფებს? ღრმად ფესვგამდგარი ნიჰილიზმის ეპოქაში, როგორ უნდა დაარწმუნოს ფილოსოფიამ ადამიანი, რომ ის „ღვთის შვილია“, რომ ის მეტია, ვიდრე საქონელი-მომხმარებელი? ამის ერთ-ერთი პასუხი უთუოდ ლხინისა და მოცალეობის კულტურის აღორძინებაში შეიძლება ვეძიოთ, ე.ი. იმის ორგანიზებულ შეხსენებასა და დასაფუძვლებაში, რომ ადამიანს შეუძლია მეტი, ვიდრე ეს ტვინგაყინულ საქონლად ყოფნაა. შათირიშვილი წიგნში შესაბამის კლასიკოსებთან გვამისამართებს: „განსხვავებით გვიანევროპული კონცეპტუალური მეტაფორისაგან - ‘ადამიანი, როგორც მარიონეტი’, რომლის კრისტალიზებაც, როგორც ჩანს, კლაისტთან მოხდა, პლატონისეული ‘ადამიანი - ღვთის სათამაშო’ - სწორედ იმას გვეუბნება, რომ ჩვენს წინაშე ექსისტენციური ალტერნატივაა - ან ვიყოთ უსიხარულო მერკანტილური საქმიანობით დაკავებულნი, ან - გავამართლოთ ჩვენი ექსისტენციური ხვედრი და ვიყოთ ღვთის სათამაშო, რომელიც მოცალეობაში მყოფი თავად თამაშობს ღვთაებრივ ფერხულსა და დღესასწაულში ჩართული - ღვთის მჭვრეტელი, კოჭით მოთამაშე ბავშვის მსგავსად“.

ჩვენ ვხედავთ, რომ ფილოსოფია არის იმ კრიზისის შუა გზაში, რასაც დასავლური კულტურის საყრდენების - პლატონიზმისა და ქრისტიანობის - იდეურ-ეგზისტენციური მორღვევა განაპირობებს; ხოლო ნიცშეს ორი „წინასწარმეტყველებიდან“ - ზეკაციდან და ევროპის ორსაუკუნოვანი დრამა-დომხალიდან - ჯერ-ჯერობით მეორე მართლდება. ჯერაც ვერ ვხედავთ იმ ენერგეტიკას, რომელმაც უნდა გადააფასოს ახლანდელი ღირებულებები და უფრო მაღალი დააფუძნოს. ნაცვლად ამისა, `უკანასკნელი ადამიანის“ ტექნოლოგიზებულ მომძლავრებას ვადევნებთ თვალს, რომელიც პლატონურ-ქრისტიანული პარადიგმის „ნანგრევებზე“ ყოველივე მიწისქვეშასა და ბარბაროსულის ნორმად დამკვიდრებად ესწრაფვის. შესაბამისად, ჩვენ, როგორც ქრისტიანული წარსულისა და (ვინძლო) მომავლის ქვეყანას, გვმართებს ქრისტიანობისკენ მიბრუნება, განახლებული ხედვებითა და იმ სიღრმისეული ეგზისტენციური მნიშვნელობების განჭვრეტით, რასაც ეს რელიგია უთუოდ მოიცავს.

უცხოტომელის ადამიანად მიჩნევა, ეთნოცენტრიზმის გადალახვა, სწრაფვა უნივერსალიზმისკენ, ადამიანისთვის იმედის მიცემა, სიკვდილის წინაშე გაძლების ფორმულების უზრუნველყოფა, ადამიანური არასრულყოფილების (ცოდვილობის) გააზრება, კანონთა გონის წვდომა - ყოველივე ეს მხოლოდ ნაჩქარევი და არასრული ჩამონათვალია იმისა, რასაც ქრისტიანობა გულისხმობს. მოდით, ისიც ვთქვათ, რომ ქრისტიანობით იმედგაცრუება, - რაც არც ქართველ ახალგაზრდობაშია უცხო ხილი, - მეტწილად განპირობებულია იმით, რომ ადამიანები, რომელთაც ამ ეპოქამ შედარებით მაღალ დონეზე აუყვანა ინტელექტი, ვერ იგებენ მთელ რიგ სიმბოლოებს, რომელთა მიღმა ღრმა სულიერი და ცხოვრებისეული შინაარსები იმალება. ისინი, პოზიტივისტური კულტურის წიაღში მცხოვრებნი, „მშრალი“ და „ფაქტობრივი“ პრიზმით უყურებენ რელიგიის საკითხებს და სვამენ კითხვებს, რომლებსაც, - მოდით, გულწრფელად ვთქვათ - ახლებური (რაც, სინამდვილეში, კარგად დავიწყებული ძველია) პასუხები სჭირდებათ. მაგალითად, ბევრს უჩნდება კითხვები: რა საჭიროა ორგანიზებული რელიგია? სამოთხე და ჯოჯოხეთი სიმბოლოებია თუ რეალური „ადგილებია“? როგორ უნდა განიმარტოს აღდგომა? რას ნიშნავს „ძე კაცისა“? რატომ არის ოჯახი ღირებული? ეს ის შეკითხვებია, რომლებზე არადამაკმაყოფილებელი პასუხები ადამიანს ქრისტიანულ ეკლესიასა და კულტურაზე გულს აუცრუებს. იმედგაცრუებულს კი `დემონური მოთმინებით“ ელოდება „უსაზრისო სეკულარიზმი“ და მისი პრაქტიკების - შაბაში, LშD, აღვირახსნილობა, მენტალური დეგენერაცია, მდარე ხარისხის ლიტერატურა - გამათითოკაცებელი ტყვეობა. ქრისტიანობა შეიძლება გადარჩეს და ჩამოაყალიბოს გულმხურვალე და გათვიცნობიერებული მიმდევრები, თუ მოხდება ქრისტიანობის ეგზისტენციურ-ფენომენოლოგიური ახსნების პოპულარიზაცია, რომელიც საპირწონე იქნება იმ პოზიტივისტური და ფაქტოლოგიური ეჭვებისა, რომელიც, მოდით ვაღიაროთ, ბევრს უჩნდება და კიდევ უფრო მეტს გაუჩნდება მომავალში.

სწორედ ამგვარი ახსნებისა და ფილოსოფიური განაზრებების ადგილია ზაზა შათირიშვილის წინამდებარე წიგნი - ანტიკური ფილოსოფია და ქრისტიანული მისტიკა. ის, დიდ ფილოსოფოსთა და თეოლოგთა ტექსტებზე დაყრდნობით, გვთავაზობს ქრისტიანული კულტურისა და სულიერების პანორამას - გვთავაზობს, მარტივი, მოხდენილი ენითა და ტექსტოლოგიურ-ფილოლოგიური გამართულობით.

წიგნის ღირსება არა მხოლოდ ქრისტიანული დისკურსის აქტუალიზაციაა, არამედ, ასევე, მისი სათაურიდან გამომდინარე, ქრისტიანობისა და ანტიკურობის კავშირების ნათელყოფაა. წიგნში შევხვდებით ასევე დასაბუთებულ პრეფერენციებს ქრისტიანული თეოლოგიის მიმართ: „აი, სწორედ ამის წარმოდგენა არ შეეძლო კლასიკურ ბერძნულ მჭვრეტელობას. მისთვის ზღვარი - ესაა პოტენციური უსასრულობა. აქტუალური უსასრულობა ანტიკური აზროვნებისათვის იქნებოდა ცონტრადიცტიო ინ ადჯეცტო – ე.ი. კლასიკური ბერძნული პოზიციიდან, აქტუალური უსასრულობა, ფაქტობრივად, იგივეა, რაც ‘განსაზღვრული განუსაზღვრელობა’, ‘შავი თოვლი’“.

ანტიკური ფილოსოფია და ქრისტიანული მისტიკა იმიტომაც ფასობს, რომ ის დაწერილია ერთგვარი „ფილოსოფიური კომპარატივისტიკის ჟანრში“. წიგნში ქრისტიანობისა და ანტიკურობის შედარებითი ანალიზი „შეზავებულია“ მნიშვნელოვანი გადაძახილებით აღმოსავლური ფილოსოფიისკენ. საფიქრებელია, რომ ეს ღირსებაა, რადგან დღეს ჩვენ ვცხოვრობთ საზღვრებმორღვეულ, „ღია საზოგადოებაში“, სადაც დაგროვდა „ბევრი“, მაგრამ სწორედ ეს `სიჭარბე“ სპობს საზრისს და ამრუდებს მისი ძიების გზებს. სწორედ ამ `სიჭარბეშია“ საჭირო ერთმანეთს შევადაროთ ის, რაც ხელმისაწვდომია და ვეძებოთ საზრისისკენ მიმავალი ახლებური გზები. სწორედ ეს პათოსი განმსჭვალავს ზაზა შათირიშვილის წიგნს: „მოდერნის პროექტი, იმავდროულად, ესაა - პოსტმოდერნის პროექტი, ამიტომაც უკვე კარგა ხანია, რაც ვართ ციტატების, ფრაგმენტებისა და კონცეპტუალური ნამსხვრევების იმ გარემოცვაში, რასაც დერიდამ მოხდენილად ‘ყველაფერი-ტექსტია’ უწოდა. რაც არ უნდა უსასრულო და ვეებერთალა გვეჩვენებოდეს ეს, მართლაც, უშველებელი ‘ფილოსოფიური არქივი’, ვითარება არ იცვლება - ეს ყოველივე სრულიად ფრაგმენტული და უთავბოლო ნამსხვრევების გროვად დარჩება, თუ არ გვექნა ჭვრეტის სწორი ოპტიკა. აი, მაშინ ე.წ. ‘ფილოსოფიის ისტორია’, მართლაც, შეიძლება გახდეს ფილოსოფია“. ფილოსოფიური კომპარატივისტიკა აუცილებელი თავშესაფარია, რომელშიც ფილოსოფიამ დროებით უნდა შეაფაროს თავი, მომჯობინდეს და აქედან მოიგერიოს „უკულტურობის კულტურის“ შემოტევები. სწორედ ამ „ჟანრში“ უნდა მოხდეს დიალოგი კულტურებსა და ფილოსოფიურ სისტემებს შორის. სწორედ ამგვარმა „დიალოგმა“ უნდა გამოძერწოს რაღაც ახალი, რაც, თავის მხრივ, ადამიანებს დაიხსნის წამლეკავი ნიჰილიზმისგან და „უკომპასო გემის“ სინდრომისგან, რითაც, ვფიქრობ, ბევრი თანამედროვე ადამიანი იტანჯება.

ზაზა შათირიშვილი, ერთ-ერთი გამორჩეულია მათ შორის, ვისაც საჯარო სფეროს დამღლელ ყოველდღიურობაში შემოაქვს გონითი ნათელი, რასაც, ჩემი დაკვირვებით, ბევრი ახალგაზრდა სულიერ ნიშანსვეტად იყენებს. ფილოსოფოსს, მით უმეტეს, დღევანდელობაში ორი არჩევანი აქვს: ერთია იყოს `განდეგილი“: წეროს, თარგმნოს წიგნები, მისდევდეს საუნივერსიტეტო ცხოვრებას. მეორეა, ამ ყველაფერს შეუთავსოს საჯარო სფეროში მონაწილეობა, რაც, ცხადია, დამატებით გამოწვევებს გულისხმობს. ზაზა შათირიშვილი, ვიცით, რომ, მეორე შემთხვევაა და, როგორც წინამდებარე წიგნიდან შეიძლება დავასკვნათ, ეს მისი შეგნებული არჩევანია: „ამრიგად, ფილოსოფოსი, ერთი მხრივ, როგორც საუნივერსიტეტო ფიგურა - ესაა ფილოსოფიური ტექსტებისა და საზოგადოდ, ჰუმანიტარული არქივის ექსპერტი, ხოლო, როგორც საჯარო ინტელექტუალი - მედია ფიგურა, რომელიც ხელშესახებად გვიჩვენებს გარემომცველი სინამდვილის პოლიტიკურ-კულტურულ შინაარსებს და გვაძლევს პოლიტიკურ-კულტურული ჟესტების საჯარო მაგალითებს - არსებულ ვითარებაში ორიენტაციისა და ქცევის სანიმუშო მოდელს. სარტრი, მიშელ ფუკო, რიჩარდ რორტი თუ სლავოი ჟიჟეკი ამის თვალსაჩინო მაგალითებს წარმოადგენენ“. ეს ციტატა მოყვანილია შედარებით-ფილოსოფიური ეტიუდიდან (გვ. 173-179), რომელიც წიგნში ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო და მიმზიდველია. ისიც, სხვების მსგავსად, კარგად ეხმიანება წიგნის საერთო ლაიტმოტივს - ქრისტიანული სულიერებისა და ანტიკური ფილოსოფიის გააზრებას ისტორიულ დროში.

წიგნზე კიდევ მრავლის თქმა შეიძლებოდა, მაგრამ ბევრს აღარ გავაგრძელებ. მხოლოდ ერთს ვიტყვი: მე, როგორც წიგნის რედაქტორს თეთრი შურით მშურს თქვენი, მკითხველების, რომელთაც წინ გელით შემეცნებით გამოწვეული სიამოვნება.